dall' Italiano al Dialetto Bośàc'
Digitare una parola o una frase da tradurre in dialetto.
Lüciaröla
'N puìi e 'na lüciaröla
'N dì ´n puii pìscen de chìi giàlc' tǜt alégro al ghà dìc' ala sùa màma sciǜta:
- " Màma ò decìis, ndóo a cercàa ´l tèsor, sò ca quàat ghe mètaróo a truàl, sò nóma chè ghóo de fàl.
- " Tèsor ? Quàl tèsor ?" la ghà domandàat la màma.
´L puìi la ca sentüt , órmài l'era già sül sentér, ciapàat ´ndi sṍö penśér.
La sguizzera
La svizzera
LA SGUIZZÈRA
Adèss ca la mia fióla a Bolligèn la vìif
par pudìi guadagnàs da maiàa e da bìif,
(èn paés apróof a Bèrna, èn cù al mónt!),
‘ndàa a truàla, al va fó ‘n dì quasi rodónt!
E ilùra, ‘na nòc’ ca ciapavi ca sógn,
óo truàat òl rimédi al mè besógn:
sà mì la Sguìzzera sótsùra la giri bén bée 1)
Bèrna e Albośàgia, par magìa giuméli li vée!
Pianti gió ‘n bèl ciòot pü ü meno a Lucèrna, 2)
de nòc’, da piàch, a la lüus de ‘na lantèrna,
l’unti tüt bée con èn tochèl de sóngia
fin ca ‘l vegn lìs e lüsènt come n’óngia;
sübèt òl Doriano e ‘l Zino ‘ndóo a ciamàa,
(ca sempri ‘n d’èn besógn i m’ha dac’ ‘na màa):
ǜü òl bèch dè Ginévra con ‘na còrda al liga,
e ‘l sé mèt a tiràa nsù con gran fadiga,
l’òtro pena sóta l’Austria èn fitù al taca,
e ‘l se mèt a tiràa ‘ngió come ‘na vaca
quanca da ‘ndàa al tòor la gà òl besógn,
e la sgarbarìs-fóréet tüta la Val de Tógn!
Eco ca ‘n pìt a la òlta la cumincia a oltàs:
par piasé, cari Todèsc, vedée da spostàs,
e a ótri de l’Aùstria ólsée su òl stivàal,
ca me pàsa sóta sènsa faf d’òl màal!
Sóo sucùr ca ‘l sarà ‘na gran suàda,
ma che sudisfaziù a la fìi de la giornada:
Bèrna l’è tacada de Malèec a la bèla valèta,
e mi pódi ‘ndàa a truàa la Mari èn biciclèta!
NOTE
1) Sótsùra: si intende un giro di 180 gradi
2) Lucerna si trova proprio in centro alla Svizzera
turtǜra
(tortǜri), s.f.
tortura, tormento
La Rusina e l'Orco
Rosina e l'Orco
LA RUSINA E L’ORCO
'Na scióra la völeva fà 'na tórta par i söo, ma la ghéva ca la padèla par fàla cṍös.
Ilùra là mandàat la fiṍla Rusina a fasla prèstàa da üu ilò apröf, 'n diaoleri d'èn omasciù ca i lè ciamava Orco, 'mbèlpóo sü de èta, ca'l ghéva tàac' atrezi e strümènc' par fàa tüc' i laóràa.
L'Orco al ghèla dàcia ontéra ma al ghà racomandàat dè ridagla 'nréet co'na fèta dè tórta sedenò al se sarìs 'nrabiàat.
La màma dèla Rusina dòpo vì cüśinàat la tórta la lagàat 'na fèta 'ndèla padèla e là dìc': <<Rusina, quanca te gharée òia ripòrtech la padèla al chèl omàsc ma stà atènta a mìga pèrt o fàs robàa chèl tòchèl dè tórta>>.
Ma la rèdèśa, 'ntàat ca la caminava réet al sentéer, al ghè ügüut fam e là maiàat 'l tòchèl de tórta sènsa rispètàa la promèsa fácia al omasciù e a chèla fácia àla màma.
Par mìga presentàs còla padèla ṍida, la rèmàat sü da gióbàs 'na bòiascia dè vàca e coli màa a'la fàcia scià a fórma dè triangól èn manéra ca'l parés propi 'na fèta dè tórta con sura 'l cicolàat.
Quànca l'Orco al se 'ncurgiüut dèla bidùnada, lè 'ndàc' sǜ tǜti li füri e la decìdüut dè fàghèla pagàa.
'Na sìira, ca'l pà e la màma dèla Rusina i'era 'ndac' ià de cà, 'ntàat ca la rèdesa la durmìva 'ndèl sò camirìi süzura, l'Orco là rót 'l védro dè 'na fanèstra e lè ndàc' ditè èn cà 'ndèla cüśìna.
Cola óos gòsa là desedàat la rèdèśa: "Rusina sóo sǜl prǜm scalìi, sóo réet a ruàa, chìi ca la maiàat la mia fèta dè tórta?"
<Sóo ca stàcia mì ! Pà, màma sveglia ca lè scià chèl diaoleri d'èn omasciù>; la osaàat la s-citìna con tàata puura.
Ma l'omasciù li 'ndavasǜ amò: "Rusina sóo sǜl segónt scalìi, chìi ca la maiàat la mia fèta dè tórta? sà te me cüntèt sü coma lè stàacia, te perdonaróo".
<La me dàcia gióbàs e ilà maiàda i cagnù>; là ghà dìc' la s-ciata.
"Rusina sóo sǜl tèrs scalìi, chìi ca la maiàat la mia fèta dè tórta?"
<Al ma la robàda la bólp>.
L' Orco dapé al ghè dìs: "Rusina sóo sǜl quàrt scalìi, chìi ca la maiàat la mia fèta dè tórta? sà tè me'l dìset ca te maiaróo".
Ilùra la Rusina dòpo uìch dìc' taati báli la decìdüut dè confesàa: <Embée, l'ò maiàda mì, adès tò dìc' ol giùst, te preghi maièm ca>.
Ma l'Orco , ca l'era ruàat sünsóm àla scàala, al ghè dìs: "Sicóme gnàa tì te mantegnüut la promèsa, fóiscé a mi"; la brancàat la Rusina e al sè lè maiàda 'ndèn bucù.
Móràal dèla fàola (filógna): Sèmpri rispetàa i acòrdi e mài cǜntasǜ báli
I pos-c’ de li pùuri
I posti delle paure
Mappa itinerari con racconto dei posti delle paure in breve
I pos-c’ de li pùuri
Sa te ndee te par ol bosch sü par li nosi montagni, te ghé córet reet ai tóo pass sensa pensàa a nient, al te pó capitàa da sintìi ina prèsènsa misteriosa ….. T’è scoltet: l’è ca ol rumóor de l’acqua dèl vaigèl, gnè chèl dol vèet ca'l möof li foi di castàa, e po gnàa ol vèrs de l’aigola o i pass svèlc’ dèl capriöl… Te vàrdet: i orgarói dèl sentéer, i dos e ‘l pianèl, li corni sü a olt vèrs la scìma…
… al ghè ca nient de strano… epӧr al te vee ados iscé 'n sintimèet ca te see ca coma ciamal, 'na südiziù, come sa ‘l ghé fodéss vargüu ca te varda e ti tel vedet ca… Ciapàa coragio e ndàa inàaz o lagàs töo da la pùura e tornàa ‘nreet? Ol coragio e la pùura…a pensach bee l’è tüta ilö la nosa vita. Te ölariset dach a mèet al coragio, ma 'na quai olta te gla fé ca a dèfendes da li pùuri. L’è na roba ca la ghè sucedeva a ca la gèet den bòt, i véc’ dei nos véc’ en di secoi 'nreet. A vargüu de lór al ghè capitàat da vès ciapàat e l’è ca pü tornàat 'nreet, iscé, chi che restàac’ ai ghà dac’ ol nóm a sti pùuri e i cüntava sü i malefizi ca li fava.
La Magada l’è na stria orènda, basa e sgangherada, en fӧch te 'n di öc’, ol naas come ‘l bech d’en üselasc’. La se möof sota tèera ‘nde certi truni ca li ghè cór reet ai sentéer e ali stradi de la geet. E la vee fó da certi böc te par i crap, ca s’en trua tàac’ sü par i nos brìch! Come reet al sentéer ca al va da Gandola a Paganù,
e pó aa reet a la scörtadóra da la Modona a li Fópi. La Magada là ghà ca pùura de nügüu, la pó faa sparìi la roba e i animai da li ca e quali olti a la gèet, óm, femmi e rèdes. La maia li creatüri ca la ciapa, la ghe tö fó i büdei, ai è resènta gió ndèl’ Ada e pó i è 'nvia gió de bot, da 'ngorda.
Sü a Ca di Giönöi, ià al Camèr (1) al ghè sü 'n crap grant en mèz a ‘n órbeda con sota ina truna. Ai dis ca iló la Magada l’eva fac’ tè la sua cà, ma ol Bogat al gó là robada. Ol Bogat l’era in óm iscé póorèt ca al podeva noma 'ndàa a spigolàa par mantignìi la sua famiglia e domandàa da pudii ndàa dité ndina quai masù a scoldàs 'n pìt, quant ca l’era trop fréc’. En bèl dì là remàat scià quai sass e là fac’ sü en müur denàaz a la truna de la Magada e l’è ndac tè iló de ca, 'nsema a la femma e i fioi…parchè, se sa, i póorec’ ai gha ca pùura de nient! La Magada as l’ha ca pù idüuda e adèss iló al ghé “ol Crap dol Bogat”
La Pelaröla l’è parèta de la Magada, l’è buna da fas vidii come na bèla femma e brava, servizeola, ma sül pü bèl la cambia sembiansa, la te salta ados e la te strèpa giò la pèl! E po dopo a i l’è maia. Lee la gira en poo da par tüt; la pö vès iló denàaz e ti te pödet ca idila.
La dona dal giöch l’è na compagnia de diaoi e strii ca i se trua en tra de loor en de certi pos-c’ en poo piacaac’, sü par i bosch, de noc’ e i n’è fa de tüc’ i colóor: ai suna, ai canta e i bala e i fa spàs 'n tra de lóor. Con la müsica el bàl, ai cerca da tira ité i matèi e li matilini en dèl so bacanal, e i ghè da la fisica iscé ai ghè fa faa tüt chèl ca i völ lóor..
Ol Fulét l’è ‘n esèr stravagant, in umii piscen, 'n babaulii tüt rós. Al ghe piaas faa strimii la geet con schèrs e fìchi, come piacach i ròp e robagói. Nügü ai go la mai facia a ciapàl; l’è svèlt come en somèlech, iscé s’el trua dapartüt.
L’Orco l’è olt pusè d’en larès, ma fii fii. Al se fa ité 'nde tüt chèl cal völ e ‘l goot en mónt a tiraa 'n gìr la poora gèet.
Li Mani ì è strani figuri grandi; femmi è öm piacaac’ ité ndena vèsta bianca,lüsenta. Ai gira a caval de certi creatüri con quatro gambi, ca s’na mai idüut de compagni! Ai porta en maa ina lengua de föch. S’ei vìt 'ndeli nòc’ de lüna, gió 'nfont ai pràac’ de sant Antoni, pó ai pasa ité par li Valmani. Ai fa südiziù e pùura 'nsema, però lóor ai fa ca dagn.
https://www.dialbosaggia.it/vocaboli/strii
